دیرینه شناسی گیاهی مناطق جنگلی البرز (مطالعه موردی: بخش چشمه ساران استان گلستان)

دیرینه شناسی گیاهی دانش شناسایی رویش ها و وضع و ترکیب گونه ای اجتماعات گیاهی دوره های گذشته زمین شناسی است. به منظور درک موقعیت انتشار امروزی گیاهان توجه به وضع گذشته و روند تحولات آن ها امری اجتناب ناپذیر است. با این دیدگاه و با هدف مطالعه بخش کوچکی از فلور دوران مزوزوئیک ایران، منطقه کلات در منطقه عمومی قشلاق (حدفاصل آزادشهر و شاهرود) به لحاظ غنای منابع زغال سنگ و در نتیجه تنوع نمونه فسیل های گیاهی و نیز وجود نمونه هایی از چوب های فسیل، از نظر ماکروفسیل های گیاهی در لایه های زغال دار k23 وk24 مورد مطالعه قرار گرفته است. در این مطالعه نمونه هایی متعلق به 17 جنس از 6 شاخه گیاهی که بیشترین فراوانی را در نمونه های جمع آوری شده از منطقه داشتند مورد شناسایی و مطالعه سیستماتیک قرار گرفتند. با توجه به درصد فراوانی و حضور جنس ها و گونه ها در منطقه و نیز با در نظر داشتن ارزش چینه شناسی گونه های pterophyllum bavieri، zamites persica، baiera muensteriana و scytophyllum persicum می توان سن تریاس بالا (رتین) با 201-204 میلیون سال قدمت را برای سازند شمشک در منطقه کلات پیشنهاد نمود. با توجه به ویژگی های اکولوژیکی فسیل های گیاهی شناسایی شده و مقایسه با ویژگی های گیاهان دوران حاضر می توان نتیجه گیری کرد که منطقه کلات در زمان تریاس بالایی منطقه ای ناهموار بوده است که در دامنه های پایین آن به ترتیب اسفنوفیت ها و سرخس ها، حضور داشته اند که از گسترش چندانی برخوردار نبوده اند، بالاتر از محیط حضور این دو، سرخس های دانه دار با فراوانی بالا و در ارتفاعات حد واسط سیکادها و بنتیتال ها با فراوانی غالب و تنوع زیاد اما به صورت پراکنده دیده می شدند. در قسمت های مرتفع و نزدیک به خط الرأس ها نیر ژینکوفیت ها و مخروطیان، تقریباً کم تعداد وجود داشتند. آب و هوا در این جنگل های آمیخته با گونه های خزان کننده و همیشه سبز گرم و نیمه مرطوب بوده و فصول رویشی مشخص وجود داشته است. همچنین از چوب های فسیل و درختان فسیل سرپای منطقه کلات مقطع نازک تهیه شد که به علت وضعیت نامناسب حفظ شدگی امکان شناسایی میسر نشد. منطقه کلات در البرز شرقی تنها نقطه ای در ایران است که درختان فسیل با سن تریاس در آن یافت می شود.